چگونه سبک های معماری را بشناسیم؟

شاید بهتر باشد قبل از پاسخ به سوال “چگونه سبک های معماری را بشناسیم؟” ، ابتدا به این مسئله بپردازیم که سیک چیست؟ خانم هلن گاردنر در کتاب هنر در گذر زمان، بخش دیباچه کتاب، سبک را با اغماض، شکل ظاهری یک اثر هنری می داند.

برای دانلود پی دی اف کتاب هنر در گذر زمان به مقاله دانلود پی دی اف کتاب هنر در گذر زمان، نوشته هلن گاردنر مراجعه کنید.

به طور کلی سبک در لغت به معنای طرز و شیوه و روش و طُور و قاعده است. علاوه بر این اگر بخواهید از منظر زیبایی شناختی به چیستی و چگونگی سبک نگاه کنید، مقاله “سبک چیست؟” به طور کامل به این مسئله می پردازد. چرا که سبک را از نگاه گروتر که در کتاب زیبایی شناسی در معماری،آمده است، تعریف می کند.

گاردنر،  چند عامل مهم و اساسی را در نحوه ایجاد سبک های هنری در طول تاریخ، اثر گذار می داند که به نظر می رسد می توان با درنظر گرفتن همین عوامل،سبک های هنری را از یکدیگر تشخیص داد. همچنین از آنجا که معماری، در بسیاری از جنبه ها با هنر رابطه تنگانگ و نزدیکی دارد،در نتیجه می توان این معیارها را برای شناسایی سبک های معماری نیز به کار برد.

عوامل موثر در شکل گیری یک اثر هنری :

به طور کلی عوامل زیادی در شکل گیری یک اثر معماری تاثیرگذارند که مهم ترین آنها عبارتند از : زمان یک آفرینش یک اثر، مکان خلق اثر، هنرمند، مجسمه سازی یا پیکرنگاری هم عصر با آن اثر هنری و زمینه تاریخی اثر هنری که به ترتیب در موردشان صحبت می کنیم.

عامل اول) زمان آفرینش اثر:

زمان عامل مهمی در تشخیص سبک یک اثر هنریست. چون سبک هر اثر هنری، تابعی از دوره تاریخی آن اثر است.مطابق یکی از فرض های بنیادی تاریخ هنر، آثاری که در یک محدوده زمانی مشخص و البته مکان مشخص، آفریده شده باشند، عموما دارای ویژگی های سبک واحدی خواهند بود. تاریخ نگاری هم بر این اعتقاد است که ماهیت رویدادها، از همان زمانی نشات می گیرد که در آن به وقوع می پیوندد.

همچنین اگر بخواهیم از معنی یک اثر هنری یا علت آفرینش آن سر دربیاوریم، یکی از اولین چیزهایی که باید بدانیم زمان آفرینش آن اثر است. خوب حالا تکلیف اثر هنری که از دوران های گذشته تا زمان حال، پایداری کرده و هم اکنون وجود دارد، چه می شود؟ می توانیم بگوییم این اثر هنری، به دلیل ماندگاریش، به یک معنی مستقل از زمان هست. درست است که این اثر هنری در زمان و مکان خاصی و توسط فرد مشخصی،خلق و آفریده شده؛ اما تا زمانیکه دوام می آورد،مخاطبش می تواند همه انسان ها در همه دوران ها باشد. یعنی اثری فارغ و مستقل از زمان و مکان می شود. در واقع این اثر می تواند با انسان ها حرف بزند. و تا زمانیکه حرف دارد و حرفش را می فهمند،ماندگار است.حالا اینکه به چه زبانی حرف می زند؟ و چه به ما می گوید را در یک کلام زبان هنر هر دوران می گوییم که فهم و یادگیری زبان هنر دوران های مختلف، وظیفه تاریخ هنر هست. به طور کلی باید بدانیم مهمترین عامل طبقه بندی آثار هنری، زمان آفرینش آنهاست. نکته مهمی که باید مورخ تاریخ هنر مورد توجه قرار دهد این است که در ارزیابی اثر هنری، بایستی اثر هنری را با پیش فرض های زیباشناختی دوران خود آن اثر، مورد کنکاش قرار دهد و نه با پیش فرض های خود که تحت تاثیر زمانه و روزگار خود است.

عامل دوم) مکان آفرینش اثر :

عامل دومی که در شناسایی سبک یک اثر، باید به آن توجه کنیم مکان خلق اثر است. ما در طول تاریخ شاهدیم، یک سبک عمومی،گونه های منطقه ای بسیار متفاوتی پیدا می کند. مانند سبک معماری گوتیک،به سبب تفاوت آب و هوا، معماری گوتیک فرانسه، فاقد دیوارهای حائل و دارای فضاهای بزرگ و پنجره هایی با شیشه های رنگی است. در حالیکه گوتیک ایتالیایی،آفریننده دیوارهای بزرگ و پهناور و فوق العاده مناسب برای نقاشی های دیواری ست.

عامل سوم) زندگی هنرمند

عامل سوم در تشخیص سبک های هنری، هنرمند است که دانستن و مطالعه زندگی نامه هنرمند، تاثیر شگرفی در شناخت آثار او دارد. چراکه با مطالعه زندگی نامه، می توانیم تکامل سبک ها را در جریان زندگی هنری او ردیابی کنیم. رابطه هنرمند با هم عصرانش، تاثیر و تاثراتی که از اساتید خود گرفته و به شاگردانش منتقل کرده است که در مجموع یک مکتب را شکل می دهند از طریق مطالعه زندگی نامه، قابل پیگیری است. در واقع مکتب، گونه ای طبقه بندی براساس زمان، مکان و سبک است.

عامل چهارم) زمینه تاریخی اثر

عامل چهارم، زمینه تاریخی است. که خارج از قلمرو هنر است. زمینه عام تاریخی و یا اوضاع سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، فنی و معنوی،تاثیر زیادی بر نحوه شکل گیری یک اثر هنری دارد. به طور مثال، سقوط رم، پیدایش مسیحیت، و یورش های بربرها، تماما بر تحولات سبک های معماری،پیکرتراشی و نقاشی در نخستین قرن های بعد از استقرار مسیحیت تاثیر گذاشته اند. و یا پیروزی علم و تکنولوژی، شدیدا بر تحول عظیم سنت های رنسانس که در هنر مدرن، به وقوع می پیوندد، تاثیر گذاشته است.

عامل پنجم) بررسی هنرهای دیگر هم عصر با معماری

عامل آخر، مطالعه پیکرنگاری یا مطالعه موضوع و نوع نمادپردازی مورد استفاده در آثار هنری است. که در آن، نقاشی ها و پیکره ها، براساس موضوع شان دسته بندی می شوند و نه برحسب سبک شان و تکامل موضوع آثار، مورد توجه قرار می گیرد.

در دوره های تاریخی که به هنرهایی همچون نقاشی، مجسمه سازی و پیکرتراشی،توجه نشان داده شده است، بررسی این آثار می تواند به شناخت هرچه بیشتر آثار معماری هر دوره، کمک قابل توجهی بکند. به طور مثال در معماری یونان و یا معماری دوره باروک که پیکرتراشی جرئی از ساختمان به شمار می رود. و یا سبک های نقاشی مدرن و شناخت نقاشان مدرنی همچون اوزان فان، می تواند منجر به شناخت هر چه بیشتر اثار اولیه معماری مدرن و به ویژه نحوه نگرش معمار مدرنیست، لوکوربوزیه شود.